Δημοσιευμένο στο περιοδικό Psychology, 2012
Η οικονομική κρίση κυριαρχεί και επηρεάζει τη ζωή μας, καθημερινά μεταλλάσσεται, γίνεται πνευματική κρίση, κρίση αξιών, κρίση εμπιστοσύνης και εν τέλει αυτοεκτίμησης. Ξαφνικά συνειδητοποιούμε ότι χρειάζεται να μάθουμε να ζούμε με λιγότερα, να περιορίσουμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Αντιλαμβανόμαστε ότι οι προσδοκίες μας ματαιώνονται, τα όνειρα μας εξανεμίζονται, τα κίνητρα και οι στόχοι μας χάνονται.
Το κάθε νέο οικονομικό μέτρο που ανακοινώνεται προκαλεί κάθε φορά το ίδιο μούδιασμα και φόβο αφού απειλείται η αυτονομία μας, καθώς χάνουμε τον έλεγχο και την ελευθερία στις αποφάσεις και τις επιλογές μας. Ένα ακόμη επακόλουθο της κρίσης είναι ο θυμός που νιώθουμε για τους άλλους, κατηγορώντας τους για αυτό που βιώνουμε και άλλοτε για τον εαυτό μας. Συνέπεια αυτών είναι η αυστηρή και αρνητική αυτοκριτική για την ανικανότητα μας να προβλέψουμε την πτώση και την αδυναμία μας να την αντιμετωπίσουμε.
Δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα, επηρεαζόμενοι από το δυτικό μοντέλο ζωής των καταναλωτικών κοινωνιών, μάθαμε να νιώθουμε «σημαντικοί» σε συνάρτηση με αυτά που μπορούσαμε να αποκτήσουμε. Η αυτοεικόνα και αυτοαξία μας στηριζόταν περισσότερο στο ανούσιο «έχειν» και «φαίνεσθαι» παρά στο ουσιαστικό «είναι». Χάσαμε την επαφή με τον αληθινό μας εαυτό και το τι πραγματικά μας κάνει ευτυχισμένους και πλήρεις και αναλωθήκαμε στο κυνήγι της τελειότητας και της υπερβολής. Η κρίση ήρθε και πλήγωσε το ναρκισσισμό μας και αναπόφευκτα νιώσαμε ανίσχυροι, άδειοι και κενοί.
Σε συνθήκες κρίσης και παρατεταμένου άγχους, συνήθως ο τρόπος που σκεφτόμαστε και βιώνουμε τα συναισθήματα διαστρεβλώνεται, γίνεται υπερβολικά αρνητικός, απόλυτος και μη ρεαλιστικός. Σκεφτόμαστε με διάθεση άσπρου ή μαύρου, π.χ. «δεν πρόκειται να τα καταφέρω», ή υπερβάλλουμε, π.χ. «αν χάσω τη δουλειά μου, καταστρέφεται η ζωή μου» ή μεταφέρουμε και γενικεύουμε την αρνητική μας διάθεση και σε άλλους τομείς της ζωή μας, όπως στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Ακόμη και αν είναι εύλογο και δικαιολογημένο να νιώθουμε απόγνωση και απελπισία, είναι πολύ εύκολο να «εθιστούμε» σε μια κατάσταση παθητικότητας, αδράνειας και αβοηθησίας.
Γι’ αυτό, χρειάζεται να ξαναπάρουμε τον έλεγχο στα χέρια μας και ιδιαίτερα τον έλεγχο των δικών μας συναισθημάτων και σκέψεων. Ας επιτρέψουμε στον εαυτό μας να βιώσει και να εκφράσει τα αρνητικά συναισθήματα, όπως άγχος, άρνηση, θυμό, φόβο, ντροπή. Αυτή η διαδικασία του «πένθους» έχει ως στόχο σταδιακά να αποφορτιστούμε, ώστε στη συνέχεια να μπορέσουμε να επεξεργαστούμε ό,τι συμβαίνει γύρω μας με μεγαλύτερη ηρεμία, σύνεση και ψυχραιμία.
Μην ξεχνάτε, σκεφτείτε θετικά. Τα προβλήματα μας προκαλούνται από τις σκέψεις και το νόημα που αποδίδουμε εμείς στα γεγονότα, παρά από τα ίδια τα γεγονότα. Ξεκινήστε αναγνωρίζοντας ποιες είναι οι αυτόματες αρνητικές σκέψεις που σας παγιδεύουν και σας καθηλώνουν π.χ «Αν με απολύσουν, θα είμαι αποτυχημένος». Αναρωτηθείτε «κρίνω τον εαυτό μου με ρεαλιστικά κριτήρια;». Αντικαταστήστε με πιο ρεαλιστικές και θετικές π.χ. «Θα κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ και θα αποδεχτώ το αποτέλεσμα».
«Ίσως η κρίση μας κάνει και καλό»: Είναι μια φράση που συχνά ακούμε μέσα στην απόγνωση και τον αρνητισμό της ημέρας. Κατά βάθος όλοι πιστεύουμε ότι ξεφύγαμε, υπερβάλαμε, χάσαμε την ουσία.
Μπορεί όμως, αυτή η οικονομική κρίση να αποτελέσει το έναυσμα για μια εποικοδομητική αυτοκριτική και ουσιαστική ενδοσκόπηση. Αν πάρουμε την απαραίτητη απόσταση από όλα αυτά και βρούμε χρόνο να ηρεμήσουμε και συζητήσουμε με τον εαυτό μας, θα ανακαλύψουμε μέσα μας πολλή δύναμη για να κινητοποιηθούμε και να περάσουμε σε εναλλακτικά σενάρια ζωής πιο ρεαλιστικά και ουσιαστικά. Πρόκειται για εσωτερικές διεργασίες που θα πάρουν φυσικά χρόνο, αλλά αξίζει να αλλάξουμε στάση και να αναζητήσουμε τα ουσιαστικά πράγματα, αυτά που έχουν κάποιο νόημα για τη ζωή μας. Είναι ζήτημα θέλησης και δράσης.
Βελτιώστε την αυτοπεποίθηση σας, αγαπήστε και να αποδεχθείτε τον εαυτό σας όπως είναι, συμφιλιωθείτε με τις αδυναμίες και τα ελαττώματα σας. Ως άνθρωποι ενεργούμε σύμφωνα με την εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας για τον εαυτό μας. Αν θεωρούμε τον εαυτό μας αποτυχημένο, τότε και οι πράξεις μας θα είναι αποτυχημένες. Συμπληρώστε μια λίστα με δέκα τουλάχιστον θετικά χαρακτηριστικά και με επιτυχίες σας, όσο μικρές και αν είναι, κι όταν αισθάνεστε μειονεκτικά η θύμηση αυτών των επιτυχιών σας θα αλλάζει τη διάθεση.
Μην κολλάτε και μην παγιδεύεστε στις αποτυχίες. Το ότι αποτύχαμε δεν σημαίνει ότι δεν θα πετύχουμε στο μέλλον.
Ας αναρωτηθούμε, θέλουμε να φαινόμαστε σημαντικοί και να γινόμαστε αποδεκτοί από τους άλλους επειδή οδηγούμε ακριβό αυτοκίνητο, φοράμε επώνυμα ρούχα και κατοικούμε σε πολυτελή σπίτια; Η ευτυχία βρίσκεται στη σχέση μας με τους ανθρώπους. Αντισταθείτε στον πειρασμό της απομόνωσης και δημιουργείστε ισχυρές ανθρώπινες σχέσεις, επενδύστε σε αυτές και το αντάλλαγμα θα είναι μοναδικό.
Επικοινωνήστε, μιλήστε, είναι ζωτικής σημασίας. Αφήστε τους άλλους να σας πλησιάσουν και μοιραστείτε τις ανησυχίες σας.
Δώστε αγάπη και υποστήριξη. Η προσφορά μας βοηθά να νιώθουμε σημαντικοί.
Αν ενώσουμε τις δυνάμεις μας και συνδυάσουμε το ταλέντο του καθενός με την ενέργεια των άλλων, θα βγούμε από το τέλμα και θα προχωρήσουμε.
Περιορίστε τον χρόνο που ξοδεύετε σε «παθητικές δραστηριότητες». Οι έρευνες αναφέρουν ότι όσοι δηλώνουν δυστυχισμένοι παρακολουθούν περισσότερο τηλεόραση, παρουσιάζουν αύξηση βάρους και έχουν προβλήματα στις σχέσεις τους.
Και να θυμάστε πως η ουσιαστική επαφή με τον εαυτό μας και τους άλλους θα μας γεμίσει με αυτάρκεια, ασφάλεια και πληρότητα.
Μηλούση Κυριακή
Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια
Hozzászólások